In 1840 laat Amaury de Merode een ijskelder bouwen, een gebouw met holle isolerende muren die in de winter gevuld werd met 70m3 ijs. Het ijs werd rond 1900 gebruikt om dranken en gerechten koel te houden voor het kasteel. De zusters Annonciaden van Everberg hadden ook ijs nodig om mensen te behandelen bij ontstekingen en zwellingen. Het was één van de sociale taken van de adel ijs af te staan als daar voor medicinale doeleinden nood aan was.
Het ijs kwam meestal van vlakbij uit de lokale vijvers, grachten, beken, riviertjes… Het kon, dankzij een goede isolatie – bijvoorbeeld een bijkomende laag stro – tot twee jaar bewaard worden maar doorgaans vond de ‘ijsoogst’ elke winter opnieuw plaats. Op de kasteeldomeinen was dat het werk van de hovenier en zijn ploeg.
Een ijskelder is een cilindervormig metselwerk van ongeveer 6 meter diep met een doormeter die aan de bovenzijde ook 6 meter bedraagt. Bovenaan is de ijskelder overkoepeld, onderaan is hij conisch. Een gang van 5 meter biedt toegang. Daarin zijn twee deuren als sas aangebracht.
De meeste ijskelders zijn na WOII in onbruik geraakt en zijn vaak in slechte staat. Door het specifieke klimaat in deze grotachtige constructies fungeren ze als een ideaal winterverblijf voor vleermuizen. Restauratie en herbestemming waren dus zowel vanuit cultuurhistorisch als vanuit het standpunt van natuurbehoud een must.
Waarom verblijven vleermuizen in ijskelders en waarom in de wintermaanden? Alle vleermuizen in onze streken zijn insecteneters. De aanwezigheid van hun prooidieren, zoals muggen, motten en kevers, is van cruciaal belang. Maar in de winter valt dat niet mee en gaan vleermuizen door dit voedselgebrek in winterslaap. Daarom leggen ze in de herfst een vetreserve aan, door voldoende te eten. Hierdoor kunnen ze ongeveer van oktober tot maart/april overleven zonder te eten. Hun energieverbruik is in die periode dan ook zo laag mogelijk: trage hartslag, lage lichaamstemperatuur.
Indien u geïnteresseerd bent in ijskelders en hun vleermuizen kan u veel info vinden in een kennismaking en praktische gids uitgegeven door Vlaams-Brabant: Cool! Van ijsberg tot winterhotel. IJskelders in Vlaams-Brabant.
De gemeente restaureerde de ijskelder van het kasteel de Merode in 1989 en die is nog steeds eigendom van de prinselijke familie de Merode.
U kan vanuit de Prinsendreef de toegang naar de ijskelder vinden.
